Қазақстанның кез келген азаматы таңертең күтпеген несие алып оянуы мүмкін — депутат.

«Менің депутаттық сауалым қайтадан кибер алаяқтық тақырыбына арналған, себебі мемлекеттік органдардан алынған жауаптар мен алаяқтардың құрбандарымен кездесулерден кейін мәселе жаңа қырынан көрінді. Тек Қарағанды облысы бойынша бізге 290 зардап шеккен адам хабарласқан, олар үшін 1 миллиард 618 миллион 290 теңге сомасында несиелер жүктелген», — деп хабарлады Рахимжанов премьер-министрдің атына депутаттық сауалында.

Бүгін, оның айтуынша, «Қазақстан Республикасындағы банктер мен банк қызметі туралы» заңға сәйкес, егер тұлға ресми түрде зардап шеккен деп танылса, банк үш күнтізбелік күн ішінде берешекті өндіріп алу және осындай банк займдары бойынша талап-арыз жұмыстарын тоқтату міндетті, сыйақы мен айыппұлды есептеуді тоқтату, егер алаяқтық тәсілмен ресімделген фактісі анықталса, клиенттің берешегін жою туралы шешім қабылдауы тиіс.

Дегенмен, «клиенттің қатысуынсыз» формулировкасы тым бұлыңғыр болып шықты, және дәл осы себепті бүгін бұл норма жұмыс істемейді. Депутат, сотта банктердің талап-арызын қараусыз қалдыру үшін негіз болатын норманы Азаматтық процессуалдық кодекске енгізу қажеттігін атап өтті.

Сонымен қатар, заңнаманы бұзу фактілері бар, олар тараптар тарапынан ескерілмейді және кибер алаяқтық жағдайларының көбеюіне себеп болады. Мысалы, байланыс заңымен операторлардың тіркелмеген жағдайда телекоммуникациялық қызмет көрсетуі тыйым салынады.

«Бұл жауапкершілік бар. Бірақ ол жұмыс істемейді. Егер тіркелмеген нөмірлер қоңырау шалып жатса, байланыс операторы жауапкершілік көтермейді. Полиция қызметкерлерінде кибер алаяқтық бойынша істерді тергеу алгоритмі жоқ. Маған 350 кибер алаяқтықтың құрбаны хабарласты, зардап шеккендердің телефондарын бірде-бір рет сараптамаға жібермеді. Ол ІІМ қызметкерлері тарапынан жүргізілуі тиіс. Нәтижесінде заңгерлер мен адвокаттар өздеріне тән емес функциялармен айналысып, сот отырыстарында SMS хабарламаларының зардап шеккендерге жеткізілмегенін, оларды үшінші тұлғалардың ұрлағанын дәлелдеуге үйреніп алған. Зардап шеккендер мәміле жасамаған», — деп айтты Рахимжанов.

Сонымен қатар, депутат атап өткендей, банк қосымшаларын жүктеген кезде барлық клиенттер ЭЦП қолтаңбасын шығаруға автоматты түрде келісім береді. Осы кезде бұл қолтаңба банкке тиесілі, ол клиенттің атынан кез келген нәрсені қол қоюға мүмкіндік береді және клиенттің осы мәселелерге қатыспағанын дәлелдеу іс жүзінде мүмкін емес.

«Сондықтан кез келген қазақстандық таңертең күтпеген несие алып оянуы мүмкін. Банктерден ЭЦП қолтаңбаларын шығаруға құқығын алу қажет. Әйтпесе, келісімшарт тараптарының теңдік принципі сақталмайды. Еріксіз дропперлердің саны артуда. Кез келген қазақстандықтың банк картасы, ол об этом білмесе де, алаяқтар тарапынан ақша аудару және қолма-қол ақша алу үшін пайдаланылуы мүмкін. Бүгін дропперлерге қылмыстық жауапкершілікті енгізу ұсыныстары бар, сондықтан оған мүлдем кінәсіз адамдар тартылуы мүмкін. Жоғарыда аталған мәселелерге назар аударуды және заңнамада белгіленген мерзімде жауап беруді сұраймыз», — деп түйіндеді мәжілісмен.