жексенбі03 қараша 2024
inbusinesskz.com

Казахстанның көлік-логистика әлеуеті экономикалық дамудың локомотиві болуға дайын! Жол инфрақұрылымын жаңарту, цифрландыру және инновациялар арқылы елдің транзиттік хаб ретіндегі рөлін ар...

Жолдардың сапасын тексеру үшін елде жасанды интеллект қолдана бастады.
Узнайте, как одна страна стремится стать транспортным гигантом Евразии! Инновационные технологии и цифровизация меняют подход к контролю состояния дорог. Не упустите шанс узнать, как это ...

Өткен жылы президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің Жолдауында елдің көлік-логистика әлеуетінің стратегиялық маңызы бар екенін атап өтті, болашақта оның экономикалық дамуының локомотиві болатынын уәде етті.

«Жалпы алғанда, Қазақстан Еуразиядағы түйінді транзиттік хаб ретінде өз позициясын нығайтуы керек және уақыт өте келе толыққанды көлік-логистика державасына айналуы тиіс. Бұл саладағы динамикалық даму – стратегиялық міндет. Көлік-логистика секторының ЖІӨ құрылымындағы үлесі алдағы үш жыл ішінде кемінде 9%-ға жетуі тиіс. Осы мақсатта саланы тиімді басқаруды қамтамасыз ету принципті түрде маңызды», – деп атап өтті Мемлекет басшысы.

Осы міндетті шешу үшін жол желісін ретке келтіру өте маңызды. Бүгінгі таңда Қазақстанның көлік артерияларының ұзындығы 95 мың км, оның ішінде 25 мың км – республикалық маңызы бар автожолдар. Олардың жағдайын бақылау үшін сәйкес әкімшілік, техникалық және кадрлық ресурстар қажет.

Осы мақсатта 2019 жылы Мемлекет басшысының бастамасымен «Ұлттық жол активтерінің сапа орталығы» (ҰЖСО) құрылды, ол 16 облыстық жол зертханаларын біріктіру арқылы Автомобиль жолдары комитетінің құрамында жұмыс істейді. Бүгінгі таңда бұл құрылым 20 филиалға ие, олар ISO 17025 стандарты мен ILAC халықаралық ұйымының талаптарына сәйкес аккредиттелген сынақ зертханаларымен жабдықталған.

Сол уақыттан бері мұнда жолдардың жағдайын уақытында және, ең бастысы, сапалы бақылауды қамтамасыз ету үшін технологияларды жетілдіру бойынша жүйелі жұмыс жүргізілуде. Мысалы, өткен жылы 11,4 мың инспекциялық шығу жүзеге асырылып, 40,3 мың сынама алынып, тексерілді.

Осындай үлкен көлемдерді талдай отырып, ҰЖСО өз қызметін жеңілдету және жақсарту үшін цифрландыруға баса назар аударады. Мұндай жобалардың бірі – KazRoadLab.

– Алғашында бағдарлама инженерлердің жұмысын жеңілдету үшін жасалған, – дейді сапа бақылау департаментінің директоры Қуаныш Толеуханов. – Бұрын инженерлер шығу кезінде өздерімен бірге қағаз актілерін алып жүріп, барлық ақауларды белгілейтін. Содан кейін зертханаға қайта оралып, ақпаратты жүйеге енгізу қажет болатын. Мұның бәрі өте көп уақыт алатын. Қазір әр қызметкерде өз планшеті бар, соның көмегімен барлық мәлімет синхрондалып, деректер дереу нақты уақыт режимінде енгізіледі, тікелей серверге жіберіледі.

Планшеттер арқылы зертханада сынамаларды тексеру мүмкіндігі пайда болды. Бұл, сөз жоқ, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға көмектесті, «адам факторының» ықпалын минимумға дейін төмендетті.

– Басқа зертханаларда қызметкер деректерді өзгерту мүмкіндігіне ие, себебі, шартты түрде айтқанда, ол сынаманы таразыға қойғанымен, журналға басқа деректерді жазуы мүмкін. Ал бізде планшеттер синхрондалған, және егер сынама таразыға түссе, деректер тікелей серверге жіберіледі, онда оларды өзгертуге болмайды, – деп толықтырды департамент директоры.

Жолдардың сапасын диагностикасын жылжымалы зертханада жүргізеді. Оның құрылғылары жол төсемінің барлық көрсеткіштерін оқиды.

Мобильді зертхана жол датчигінен, геометриялық параметрлерді өлшеу жүйесінен, IRI әдісімен бойлық тегістік, көлденең тегістік (жолайрық), бейнетүсірілім, GPS, ақаулардың сызықтық өлшемдерін өлшеу жүйесінен тұрады.

Жол жамылғысының беріктігін инструменталдық бағалау үшін тіркеме құрылымдары пайдаланылады: «Дина-3» және «Дина-4» өлшеу жүйесі. Жолдың бойлық тегістігін және байланыс сапасын бағалау үшін ПКРС-2У типті динамометрлік тіркеме қолданылады. Көліктің қозғалыс қарқындылығын есептеу үшін RoadPod VT 5900 MetroCount құрылғысы пайдаланылады.

Диагностика процесінде SRDS (Smart Road Diagnostic System) бағдарламалық жасақтамасы қолданылады, ол жол төсеміндегі ақауларды анықтап, егжей-тегжейлі есептер құрастырады. Осы жүйе бойынша патентке ие болғандықтан, Ұлттық орталық Ресей аумағында өнімді енгізу бойынша табысты жұмыстар жүргізуде. Бұл процесс жалғасуда, және қазіргі уақытта ресейлік әріптестерге үш лицензиялық кілт сатылды.

Жүйе жол төсемін түсіруге арналған сызықтық камерадан, ақаудың жолдағы орналасуын анықтауға арналған пройденный жол датчигінен, ақаулардың GPS-координаттарын анықтауға арналған GPS датчигінен және нақты уақыт режимінде жазу мен есептеулер үшін компьютерден тұрады. Жүйе мобильді және оны жылжымалы жол зертханасының (ПДЛ) көлігіне немесе кез келген басқа автотранспортқа орнатуға болады.

– Жыл сайын ҰЖСО шамамен 17 мың км жол диагностикасын жүргізеді, – дейді жобаның орынбасары Асхат Окасов. – Егер бұрын жол ақауларын қолмен зерттесе, қазір ИИ негізінде жұмыс істейтін бағдарлама өзі барлық деректерді оқиды – ямаларды, жарықтарды, қандай жөндеу қажет, жолдың өмірлік циклы және т.б.

Жолдардың жағдайы туралы жиналған ақпарат олардың ағымдағы күйін тұрақты мониторингтеу мен бағалауды қамтамасыз етеді. Бұл, өз кезегінде, тиісті жөндеу жұмыстарын тағайындау туралы шешім қабылдауға негіз болады.

Сондай-ақ, егер бұрын 100 км жолды зерттеуге төрт күннен аптаға дейін уақыт кетсе, қазір цифрландыру арқасында сол көлемдегі диагностика уақыты төрт сағатқа дейін қысқарды.

– Бұл толығымен біздің мамандарымыз жасаған әзірлеме, – дейді диагностика және ведомстволық сараптама департаментінің директоры Талғат Жүсіпов. – Бастапқыда бұл адам факторының ықпалын жою үшін жоспарланған. Себебі, білесіз, адам шаршайды, кейде қарапайым назар аудармаушылықтан ақауды өткізіп алады. Ең бастысы, жасанды интеллект оқуға қабілетті. Мысалы, егер басында ақауларды анықтау, ақаулардың көлемін толық анықтау және олардың сипатын анықтау шамамен 50%-ды құраса, қазір деректер жиынтығымен – 95%-ға жетті. Яғни біз деректердің дерлік толық көлемін аламыз. Бір ғана кемшілік – әзірше машина жаңбырлы ауа-райында жұмысқа шыға алмайды: асфальт мүлдем құрғақ болуы тиіс, ауа-райы ашық болуы керек.

– Өкінішке орай, әзірше камера, мысалы, кәдімгі су жиналған жерді ақау ретінде қабылдай алады – яма немесе басқа кемшілік ретінде. Бірақ жұмыс жүргізілуде, технология жетілдірілуде, – деп толықтырды сарапшы.

Заманауи технологияларды қолдану кезінде, әрине, мамандар қажет. ҰЖСО цифрландыру басқармасының бас маманы Кирилл Гриненконың айтуынша, кәдімгі курстар жеткіліксіз болды немесе мүлдем сәйкес келмеді. Сондықтан орталық қазір жол білім беру саласында әзірлеумен белсенді айналысуда. Жол саласы қызметкерлерін аттестаттау үшін платформалар, сондай-ақ «Виртуалды зертхана» түрінде оқыту платформасы құрылды. Бұдан басқа, «USO Академиясы»