Энергетикалық жүйенің сенімділігін арттыратын жобалар.

2024 жылдың 1 қаңтарына қарай жалпы қолда бар қуат көлемі 20,4 ГВт, жұмыс қуаты 15,4 ГВт болды. Ағымдағы күз-қыс кезеңінде тұтынудың максимумы 16,6 ГВт-қа жетсе, генерацияның максимумы 15,1 ГВт-ты құрады. 2023 жылдың 19 желтоқсанына дейін электр энергиясын өндіру көлемі 113,1 млрд кВт·ч-ке жетті.

– Энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, сенімді энергиямен жабдықтауды сақтау және электр энергиясына жыл сайынғы сұраныстың өсуін ескере отырып, жаңа генерация қуаттарын енгізу және әрекеттегі электр станцияларын модернизациялау қажет. Дефицитті жабу үшін Энергетика министрлігі қосымша 26 ГВт қуат енгізуді көздейтін шаралар жоспарын әзірледі, – деп хабарлады энергетика вице-министрі Сунгат Есимханов.

Оның айтуынша, жалпы қуаты 5,9 ГВт болатын әрекеттегі станцияларды модернизациялау, реконструкциялау және кеңейту жоспарлануда. 2024 жылы салалық министрлік пен энергетикалық компаниялар арасында 13 тиісті инвестициялық келісім жасалды.

Әрекеттегі электр станцияларына реконструкциялау мен кеңейту жүргізу нәтижесінде жыл соңына дейін жалпы қуаты 700 МВт-тан асатын генерация енгізіледі деп күтілуде.

Бүгінгі күні Экибастұз ГРЭС-1-дің 500 МВт қуатындағы бірінші блогы іске қосылды. Жылдың соңына дейін Атырау ТЭЦ-індегі № 6 турбоагрегат (65 МВт) және Жезқазған ТЭЦ-індегі № 8 котлоагрегат (43 МВт) ауыстырылып, жалпы қуаты 163,35 МВт болатын ВИЭ жобалары жүзеге асырылады.

Жаңа генерация құрылыс жобалары 9 ГВт шамасында әртүрлі іске асыру кезеңдерінде. Маңеврлік генерацияны таңдау бойынша аукциондық сауда-саттық өткізу шеңберінде газ станцияларының құрылысын Ақтау, Атырау, Ақтөбе, Астана, Тараз, Қызылорда, Шымкент және Түркістан облыстарында жүзеге асыру жоспарлануда.

2022 жылы сәтті сынақтан өткен механизм арқасында Түркістан, Қызылорда облыстарында, Ұлытау облысында және Алматы қаласында жалпы қуаты 1,8 ГВт болатын парогазды қондырғыларды салу бойынша төрт жобаны іске асыру басталды, аяқталу мерзімі 2026 жыл.

Саланың теңдестірілген дамуы үшін

2024 жылдың тамызында кезекті аукциондық сауда-саттық өткізілді және Жамбыл, Ақтөбе және Атырау облыстарында жалпы қуаты 700 МВт болатын парогазды қондырғыларды салу бойынша жұмыстарды орындау құқығына төрт жеңімпаз анықталды, аяқталу мерзімі 2028 жыл.

Межурттық келісімдер аясында стратегиялық инвесторлармен бірлесіп 2 ГВт қуаттағы ірі жобаларды әзірлеу жүргізілуде. 2024 жылы дәстүрлі және жаңартылатын энергия көздерін теңдестірілген дамыту бойынша үлкен жұмыс атқарылды. Энергетика министрлігінің «Тепло-электроэнергетиканы дамыту» бюджет бағдарламасы шеңберінде республикалық бюджеттен 14 жобаны жүзеге асыру үшін 58,3 млрд теңге бөлінді (алтауы – жылу, сегізі – электрмен жабдықтау). Объектілердің бірі – Уральск қаласындағы ПДП «Ақжайық» ауданындағы 110⁄10 кВ қосалқы станция – уже пайдалануға берілді.

– Батыс аймағының электр желілерін Бірыңғай энергетикалық жүйемен біріктіру жұмыстары жалғасуда, осы мақсатта 2028 жылға дейін ұзындығы 604 шақырымдық 500 кВ ЛЭП салу жоспарлануда. Бұл Ақтөбе және Атырау облыстарын байланыстырады. Батыс аймағындағы маневрлік газ энергия көздері Солтүстік және Оңтүстік аймақтардағы электр энергиясы мен қуаттың дисбаланстарын өтеу үшін пайдаланылатын болады. Жобалау-сметалық құжаттаманы (ЖСҚ) әзірлеу аяқталып жатыр, құрылыс-монтаж жұмыстары 2025 жылы басталады, – деп нақтылады вице-министр.

Оңтүстік аймақтың электр желілерін күшейту жобасының ЖСҚ әзірленуде (Шу – Жамбыл – Шымкент). Оның бірінші кезеңі – Шу – Жамбыл – Шымкент маршруты бойынша 475 км ұзындықтағы 500 кВ ВЛ құрылысын 2027 жылы аяқтау жоспарлануда.

Солтүстік және оңтүстік аймақтар арасындағы байланысты одан әрі нығайту, сондай-ақ транзиттік әлеуетті арттыру мақсатында «Солтүстік – Оңтүстік» +⁄– 500 кВ кернеуімен тұрақты ток желілерін салу жоспарлануда. Батыс және Оңтүстік республикалық аймақтарын байланыстыратын тұрақты ток желісін салудың тиімділігі зерттелуде, бұл Қазақстанның Бірыңғай энергетикалық жүйесін тұйықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, экономиканың электр энергиясына деген қажеттілігін толық жабу күтілуде.

Инвестициялар
және жөндеу науқаны

Жылдық қайтарымды инвестиция лимитінің 32 млрд теңгеден 428 млрд теңгеге дейін ұлғаюы модернизация, кеңейту және әрекеттегі энергетикалық ұйымдар үшін негізгі жабдықты реконструкциялау бойынша жобалар пулын толықтырды. 2024 жылы салаға инвестициялық тартымдылықты арттыру мақсатында электр энергиясы тарифтері 49 электроэнергия өндіруші кәсіпорынның 24-і үшін түзетілді. Тарифтердің орташа өсуі шамамен 20%-ды құрады, бұл жөндеу, отын және жалақы шығындарының артуымен байланысты.

Қазіргі уақытта жалпы қуаты 2,8 ГВт болатын 22 инвестициялық келісім бар. Мысалы, Экибастұз ГРЭС-1-дің № 1 блогын (500 МВт) қалпына келтіру; Атырау ТЭЦ-індегі (65 МВт), Топар ГРЭС-індегі (130 МВт) және Жезқазған ТЭЦ-індегі (93 МВт) турбоагрегаттарды ауыстыру; Қарағанды ТЭЦ-3 және Өскемен ТЭЦ-ін кеңейту жұмыстары жүргізілуде.

– Уақытында және сапалы жүргізілген жұмыстардың арқасында жылыту кезеңін ұйымдасқан түрде бастап, оны ірі технологиялық бұзушылықтарсыз жүзеге асыруға қол жеткізілді, – деп атап өтті Сунгат Есимханов.

2024 жылға жоспарланған негізгі жөндеу жұмыстары жүйелік оператормен орындалды: тоғыз энергетикалық блокта, 53 қазандықта және 40 турбинада жөндеу аяқталды. Бір энергетикалық блокта, екі қазандықта және бес турбинада жөндеу аяқталу сатысында. 542 км жылу желілері толық жөнделіп, реконструкцияланды. Энергетикалық желілерде 20,7 км электр желілерін, 422 қосалқы станцияларды және 4 мың трансформаторлық қосалқы станцияларды жөндеу жұмыстары жүргізілді.